Jak ten czas leci. To już prawie rok, odkąd Booksy i Versum połączyły siły. Z tej okazji mamy dla Was garść łatwo przystępnej wiedzy o fuzjach i przejęciach. Przygotuj swoją ulubioną kawę lub herbatę, a Marta Piękna-Kucharska – radca prawny i partner zarządzający w Piękna – Kucharska & Partners , zabierze Cię do świata biznesowych transakcji – które wcale nie muszą być nudne!
Mergers & Acquisitions (M&A), bo razem raźniej
Pierwsze transakcje fuzji i przejęć miały miejsce pod koniec XIX wieku. W tym czasie w Stanach Zjednoczonych stwierdzono wzmożoną liczbę przejęć lub połączeń z podmiotami prowadzącymi podobną działalność gospodarczą. Gospodarka amerykańska jako pierwsza kształtowała transakcje fuzji i przejęć w skali świata. Pojęcia te definiowane są głównie jako Mergers & Acquisitions (M&A). Mimo, iż praktycznie do wczesnych lat 90 ubiegłego wieku transakcje M&A nie występowały formalnie w Polsce, to wraz ze zmianą ustroju gospodarczego zdobywały coraz większe znaczenie w rozwoju spółek.
Transakcje M&A są zbiorczym określeniem procesów polegających na łączeniu przedsiębiorstw i przejmowaniu kontroli nad nimi. Procesy te charakteryzują się przekrojowością fundamentalnych elementów finansowych i podatkowych. Duże znaczenia mają także procesy zarządcze, project management, organizacja wielowątkowego skomplikowanego procesu, a także umiejętności negocjacyjne i strategiczne W polskiej terminologii odpowiednikiem transakcji M&A są fuzje (połączenia) i przejęcia, Transakcje te mogą polegać na nabyciu udziałów lub akcji spółki, nabyciu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Tylko spółki prawa handlowego mogą dokonać połączenia, przy czym spółką przejmującą nie może być spółka osobowa.
Cele procesu M&A
M&A stanowią siłę napędową wielu gospodarek. Pozwalają na skokowy rozwój przedsiębiorstw, zwiększając tym samym swoją konkurencyjność. Fuzje i przejęcia stosuje się, aby osiągnąć zamierzone cele biznesowe, strategiczne i finansowe. Cele te i założenia często są różne i mogą polegać na wzroście wartości firmy, uzyskaniu przewagi konkurencyjnej na danym rynku, rozszerzeniu asortymentu i usług, obniżeniu kosztów działalności itd. Niezależnie od konkretnego celu przyświecającego przedsiębiorcom w momencie podejmowania fuzji lub przejęcia, wszystkie tego typu działania łączy jeden wspólny mianownik – zwiększenie obrotów i zysków firmy. Przedsiębiorca nie działa w próżni. Funkcjonuje na danym rynku, z określonymi regulacjami i zasadami, z organami państwa ingerującymi w jego działalność, a przede wszystkim działa na rynku, na którym jest ona… konkurencja. Zawsze szybsza, lepiej przygotowana, z nowymi, lepszymi rozwiązaniami. I to właśnie konkurencja w głównej mierze napędza rozwój przedsiębiorców.
Najważniejsze fazy procesu M&A
Zasadnicze fazy typowego procesu M&A (przedstawione w dużym uproszczeniu) to:
- Due diligence (DD) prawne, finansowe, podatkowe, branżowe, inne związane ze specyfiką przedmiotu transakcji;
- Negocjacje przedmiotu transakcji, ceny i zasad rozliczeń, warunków zawieszających i terminu ich realizacji, oświadczenia stron, zasady odpowiedzialności stron;
- Podpisanie umowy warunkowej (signing);
- Realizacja warunków zawieszających (conditions precedent CPs). Realizacja i ocena prawidłowości ziszczenia się warunków;
- Podpisanie umowy rozporządzającej (closing). Zawarcie umowy przenoszącej akcje, udziały przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Audyt prawny, czyli Due Dilligence
Transakcje fuzji i przejęć są dokonywane po przeprowadzeniu audytu prawnego czyli due dilligence. Due delligence to poddanie przedsiębiorstwa dokładnej i szczegółowej analizie sytuacji spółki oraz określenie istniejącego i potencjalnego ryzyka, związanego z planowaną transakcją kapitałową. To etap transakcji, który pozwala m.in. ustalić wartość przedmiotu nabycia oraz ukształtować mechanizmy prawne i podatkowe służące zabezpieczeniu interesów kupującego. Specjaliści z zakresu prawa, podatków i finansów przygotowują kompleksową dokumentację dla klienta, zlecającego przeprowadzenie takiego audytu. Nie zawsze potrzeba jest jednak badania wszystkich obszarów działalności gospodarczej. W zależności od modelu biznesowego, formy połączenia czy przedmiotu działalności, niektóre obszary generują większe a niektóre mniejsze ryzyka dla stron transakcji.
Czy fuzja oznacza to samo co przejęcie?
Chociaż pojęcia fuzji i przejęcia funkcjonują wspólnie jako jeden zwrot (M&A) należy pamiętać, że nie oznaczają tego samego. Działania mające na celu połączenie dwóch podmiotów (np. spółek) w jeden nazywamy fuzją. Z kolei działanie polegające na nabyciu przez jeden podmiot takiej liczby akcji lub udziałów w drugim podmiocie, która dałaby możliwość kontroli nad podmiotem przejmowanym nazywamy przejęciem.
Do przejęcia może dojść w dwojaki sposób poprzez:
- przejęcie kontrolowane, kiedy spółka przejmowana wyraża zgodę na przejęcie oraz
- wrogie przejęcie, kiedy zarząd lub rada nadzorcza na którymś z etapów wyraziła sprzeciw, ale spółka przejmująca nabyła wystarczającą liczbę akcji do przejęcia kontroli.
Ze względu na przedmiot uzyskania kontroli, możemy wyróżnić
- nabycie akcji lub udziałów (Share Deal),
- nabycie aktywów, części lub składników majątkowych przedsiębiorstwa (Asset Deal).
Fuzja natomiast jest specjalnym przypadkiem przejęcia, polegającym na dobrowolnym połączeniu co najmniej dwóch przedsiębiorstw w jedno, poprzez wchłonięcie jednego przedsiębiorstwa przez inne lub utworzeniu z łączonych przedsiębiorstw zupełnie nowego. Można wyróżnić kilka rodzajów fuzji:
- Fuzja pozioma (horyzontalna) – łączące się przedsiębiorstwa produkują podobne, konkurencyjne produkty w ramach tej samej gałęzi rynku;
- Fuzja pionowa (wertykalna) – łączące się przedsiębiorstwa należą do tej samej gałęzi rynku, ale działają na różnych stadiach produkcji danego towaru. Z taką fuzją mamy do czynienia, gdy np. producent danego produktu łączy się ze sprzedawcą danego produktu;
- Fuzja konglomeratowa – ma miejsce, gdy łączące się przedsiębiorstwa działają w innych branżach lub na innych rynkach bez związku ze sobą.
Szczegółowe zasady przeprowadzania fuzji określa kodeks spółek handlowych, można jednak wskazać, że fuzja spółek może nastąpić na dwa sposoby:
- poprzez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej lub
- poprzez zawiązanie nowej spółki, tj. przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki.
Czynniki wpływające na decyzję o fuzji lub przejęciu mogą mieć wielowektorowy charakter. Połączenie dwóch podmiotów może być podyktowane chęcią zwiększenia wspólnego udziału w rynku (fuzja pozioma), obniżeniem kosztów działalności poprzez scalenie procesu produkcji, dystrybucji i sprzedaży (fuzja pionowa), zwiększeniem możliwości inwestycyjnych, pozyskaniem nowych technologii, wejście na nowe rynki zbytu lub w całkowicie nowe branże i rodzaje działalności. Niezależnie od przesłanek stojących za fuzją w jej efekcie powstaje podmiot większy, silniejszy, mogący oferować usługi lub towary tańsze, lepsze, lepiej przystosowany do dalszego rozwoju i ekspansji na nowe rynki.
Fuzje i przejęcia w środowisku startupów
Obecnie istotna liczba transakcji fuzji i przejęć zaczyna dotyczyć również rynku tzw. startupów. To sposoby, w jakie właściciele startupów mogą łączyć swoje przedsiębiorstwa z innymi, aby stać się silniejszymi lub sprzedać się większym podmiotom. W wyniku przeprowadzenia takich transakcji oba podmioty zyskują impuls i mogą wspólnie przyciągnąć więcej inwestorów niż wcześniej. Przejęcia przez startupy wymagają dodatkowego kapitału, który może pojawić się w spółce w postaci podwyższenia kapitału zakładowego, emisji obligacji czy akcji. Dzięki transakcjom przejęć i fuzji można pozyskać nowych klientów, rozszerzyć rynki zbytu, zwiększyć zespół, ekspansje czy zyskać nowe produkty.
Ciekawostki
Na zakończenie, mamy kilka ciekawostek o fuzjach i przejęciach.
- W 2020 r. zanotowano rekordową wartość transakcji na globalnym rynku fuzji i przejęć wynoszącą 2,2 bln dolarów.
- Do najdroższych transakcji doszło w takich dziedzinach jak: telekomunikacja, media, technologia.
- Fuzje i przejęcia realizowane są przede wszystkim z podmiotami dojrzałymi, gdyż bez tego integracja operacyjna może być trudna do przeprowadzenia.
- Kryzys często jest okolicznością sprzyjającą powstawaniu na rynku okazji, co stanowi impuls dla fuzji i przejęć.
- Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wzrośnie liczba fuzji i przejęć w branżach, które wspierają społeczeństwo w normalnym funkcjonowaniu, mimo wprowadzenia restrykcji związanych pandemią, tj. w branży IT, e-commerce, medycznej, a także w biznesach lokalnych dostawców.
